Cumulatie boetes en dwangsommen

Eerste Aanleg

De rechtbank heeft de vorderingen tegen Jomo toegewezen, met dien verstande dat de gevorderde wettelijke handelsrente is afgewezen en in plaats daarvan de wettelijke rente is toegewezen. Kort gezegd oordeelde de rechtbank dat de overeenkomst tussen twee professionele partijen is gesloten en de aangedragen omstandigheden niet zodanig zijn dat de billijkheid klaarblijkelijk matiging van de boete eist. Tegen deze beslissing stelt Jomo hoge beroep in.

Gerechtshof

Volgens het hof betreft de overeenkomst een vastgoedtransactie tussen twee professionele partijen. Jomo heeft niet betwist dat het gebruikelijk is om in een dergelijke overeenkomst contractuele boetes op te nemen en dat die boetes zowel een tot nakoming aansporende als een schade-fixerende functie kunnen hebben. Uit de tekst van artikel 11.2 van de overeenkomst volgt volgens het hof dat Staedion ‘de al dan niet subsidiaire keus’ heeft tussen het verzoeken om nakoming (waaraan de dagboete is gekoppeld) en ontbinding van de overeenkomst (waaraan de ontbindingsboete is gekoppeld). Jomo heeft dit ook niet betwist, zo stelt het hof.

Jomo vindt dat zij de boetes niet cumulatief is verschuldigd omdat volgens haar Staedion ten onrechte eerst de dagboetes heeft laten oplopen en veel later dan aangewezen was de overeenkomst heeft ontbonden.

Het hof verwerpt dat verweer. Jomo heeft, anders dan zij stelt, Staedion volgens het hof geruime tijd de indruk gegevendat zij alsnog het gekochte perceel zou afnemen. In dat licht is het niet alleen voorstelbaar maar ook haar goed recht dat Staedion aanvankelijk ervoor heeft gekozen om afname af te wachten en als prikkel tot nakoming aanspraak te maken op de dagboete en later, als extra prikkel, op dwangsommen.

Het hof vervolgt:

"Toen Jomo het zelfs na het aan haar betekende kortgedingvonnis liet afweten was het tevens Staedions goed recht om de overeenkomst te ontbinden en aanspraak te maken op de ontbindingsboete, naast de reeds verbeurde dagboetes en dwangsommen. Met haar handelwijze, beter gezegd herhaaldelijk nalaten, heeft Jomo dit resultaat over zichzelf afgeroepen. Als professionele partij (vastgoedondernemer) was zij bekend met de met vastgoedtransacties gepaard gaande regels, althans kan zij daarmee bekend worden geacht."

Wat betreft het beroep op matiging stelt het hof het volgende voorop:

De in art. 6:94 BW opgenomen maatstaf dat voor matiging slechts grond kan zijn indien de billijkheid dit klaarblijkelijk eist, brengt mee dat de rechter pas van zijn bevoegdheid tot matiging gebruik mag maken als de toepassing van een boetebeding in de gegeven omstandigheden tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt. Daarbij zal de rechter niet alleen moeten letten op de verhouding tussen de werkelijke schade en de hoogte van de boete, maar ook op de aard van de overeenkomst, de inhoud en de strekking van het beding en de omstandigheden waaronder het is ingeroepen. (HR 27 april 2007, ECLI:NL:HR:2007:AZ6638, herhaald in HR 16 februari 2018, ECLI:NL:HR:2018:207).

De hiervoor besproken aard van de overeenkomst (een vastgoedtransactie tussen twee professionele partijen), de inhoud en strekking van de daarin opgenomen boetebedingen en de omstandigheden waaronder die bedingen zijn ingeroepen brengen niet mee dat toepassing van de boetebedingen tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt.

Anders dan Jomo lijkt te betogen, hoeft Staedion om aanspraak te maken op cumulatie van de boetes ook niet concreet inzichtelijk te maken wat haar schade is. Dat kan onder omstandigheden anders zijn, bijvoorbeeld indien zich een wanverhouding opdringt tussen de gevorderde boetes en de geleden schade. Voor zo’n wanverhouding bestaat in deze zaak geen aanwijzing, maar bovendien is van belang dat een dergelijke wanverhouding niet zonder meer tot matiging noopt. De hiervoor geschetste omstandigheden (met name het bewust gedurende langere tijd nalaten van Jomo om van Staedion af te nemen) zijn veeleer een contra-indicatie voor matiging. Bij deze stand van zaken kan niet worden gezegd dat de billijkheid matiging van de contractuele boetes klaarblijkelijk eist (art. 6:94 BW).

Wat betreft de verbeurde dwangsommen overweegt het hof als volgt:

Staedion heeft er terecht op gewezen dat deze hun grondslag vinden in het niet naleven door Jomo van de in het kortgedingvonnis van 18 maart 2016 uitgesproken veroordelingen. Bij gebreke van een hoger beroep tegen dat kortgedingvonnis of een door de dwangsomrechter uitgesproken wijziging is Jomo deze verbeurde dwangsommen gewoon verschuldigd. Daaraan doet niet af dat zij tevens de verbeurde boetes verschuldigd is.